Compostering
Samen met agrarische ondernemers in het Groningse deel van de noordelijke kleischil zijn we het project ‘Kringloopcoöperatie Groninger kleischil’ gestart. Met dit project onderzoeken we of we met een coöperatie kunnen toewerken naar kringlooplandbouw. Doel is de agrarische bedrijven klaar te maken voor de toekomst.
Lokale reststromen gebruiken voor betere bodem
De landbouw produceert niet alleen voor voedsel, de sector kan ook groene reststromen recyclen via de bodem. Met dit onderwerp gaat het agrarisch collectief Midden Groningen verder aan de slag. Via het project ‘Kringloopcoöperatie Groninger kleischil’ wil het collectief ervaring opdoen met het meer sluiten van de regionale kringloop in Noord-Nederland. En die mogelijkheden zijn er, bleek tijdens een recente kennisbijeenkomst in Vierhuizen.
Een gezonde bodem is de basis voor een gezonde landbouw. Het hergebruiken van mineralen en nutriënten uit reststromen is gunstig voor de bodem. “En waarom van ver halen als dat dichtbij ook verkrijgbaar is? Daarom gaan we hier mee aan de slag met de Kringloopcoöperatie Groninger kleischil, een streefbeeld vanuit de Regio Deal Natuurinclusieve Landbouw. We willen kijken hoe we het gebruik van lokale reststromen kunnen ontwikkelen en of een coöperatieve vorm hier aan kan bijdragen. Vanuit deze pilot van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid willen we ons gaan inzetten om in navolging van Friesland ook in Groningen een coöperatie Agricycling op te zetten”, zegt Alma den Hertog, bestuurder van Collectief Midden Groningen. Doel is reststromen, zoals riet, natuur-, berm- en slootmaaisel en blad gefermenteerd of gecomposteerd te gebruiken op het land. De bodem kan een reststroom afbreken en omzetten in een nieuwe grondstof. Dit biedt kansen voor de boeren in de Groninger kleischil, zegt Den Hertog. “Het is een tweejarig project, maar werken aan de bodem kost meerdere jaren. Dus dit is een aanzet. We zoomen in op natuurlijke meststoffen en circulaire kringlopen en wat hier de langetermijneffecten van zijn.”
Compost en bokashi
Tijdens de kennisbijeenkomst ‘Van groene rest naar zwarte mest’ begin juni in Vierhuizen konden aanwezigen, waaronder gemeenten, de provincie, terreinbeherende organisaties, adviseurs en natuurlijk agrariërs en loonwerkers discussiëren over het recyclen van restproducten. Over één ding waren de verschillende sprekers het eens: lokale reststromen zijn goed te benutten binnen de landbouw. “Ik denk dat we daar nog grote slagen in kunnen maken”, aldus Joost Mulder van Mulder Agro. “We willen een veerkrachtige bodem, hierin is organisch materiaal één van de sleutels. We moeten slim omgaan met de bodem en de energie die we erin stoppen moet goed worden benut.” Basis is de kringloopbenadering: bodem-plant-dier-mest. Uit een rapport van The Potato Valley blijkt dat er in principe ruim voldoende restmateriaal beschikbaar is in de regio. De vraag is nu alleen nog hoe je het verzamelt, hoe je het samenbrengt en hoe je het verwerkt. “We moeten partijen samenbrengen. Als boeren hebben we daar ook een belangrijke rol in. We hebben het dan over het maken van bijvoorbeeld compost en/of bokashi.” Mulder pleit voor het verrijpen of fermenteren van dierlijke mest en goede compost in de bovenlaag van de bodem. “Composteren en fermenteren zijn verschillende methoden. De keuze hangt af van wat past bij de boer en de grondsoort.”
Agricycling
Pieter van der Valk van Agricycling ziet veel in het hergebruiken van mineralen en nutriënten uit reststromen. “Er is ook een financieel model, maar we moeten het zelf gaan organiseren. Agricycling wil werken aan twee belangrijke maatschappelijke opgaven: de koolstofkringloop en de mineralenkringloop”, aldus Van der Valk. Volgens hem komen alle opgaven in de landbouw terug in een natuurlijke kringloop. “De oplossing zit in de onderkant: de landbouw is een recyclelaar via de bodem en die ‘vergeten’ functie willen we herstellen.” De toepassing van reststromen moet worden afgestemd op de bodem. “Door dit te doen kunnen we meer CO2 vasthouden. We hebben hier wel ruimte in de regelgeving voor nodig.” Agricycling loopt nu succesvol in Friesland. Van vier boeren naar nu 72 boeren in zeven gemeentes. Vandaar dat Collectief Midden Groningen belangstelling heeft deze coöperatievorm ook toe te passen binnen de pilot van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid.
Aan de slag
Zonder goede samenwerking zijn initiatieven kansloos. Dat zei Harold Martens, kwartiermaker Regio Deal Natuurinclusieve Landbouw bij de provincie Groningen. “Dat blijkt ook wel uit de verhalen van Mulder en Van der Valk. Er komt veel op de boeren af, maar we moeten over het bedrijfssysteem praten en met een gebiedsgerichte aanpak aan de slag met input vanuit de sector.” Akkerbouwer Anselm Claassen, op zijn bedrijf werd de bijeenkomst gehouden, heeft ervaring met het toepassen van bokashi. Hiervoor heeft hij riet van Staatsbosbeheer gebruikt. “Door bokashi kunnen we de kunstmestgift verlagen. Het is een win-winsituatie.” Na afloop van de bijeenkomst gaven zowel de gemeente Hogeland en Eemsdelta, provincie Groningen, Staatsbosbeheer als de aanwezige boeren aan enthousiast te zijn over het sluiten van de kringloop en met het verwerken van groene reststromen aan de slag te willen gaan. Voor Collectief Midden Groningen het sein te onderzoeken hoe een coöperatie Agricycling voor Groningen kan worden opgericht.
Over het project
Boerendenktank, businessplan en werkplan
In 2021 zijn we begonnen met de voorbereidingen van het driejarige project, dat een pilot is van het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid. Er zijn individuele gesprekken gevoerd met 10 agrariërs uit de regio. Zij vormen een boerendenktank binnen het project. Hun eerste taak is te onderzoeken welke wensen er leven onder de agrarische ondernemers. In maart 2022 is er een bijeenkomst georganiseerd voor de denktank. Die sessie heeft veel input van de deelnemers opgeleverd. Met alle informatie wordt een businessplan en een werkplan voor de kringloopcoöperatie Groninger kleischil gemaakt. Pas als de inhoudelijke plannen gereed zijn, kunnen we de coöperatie ook daadwerkelijk oprichten.
Samenwerking
Het project begint met onderzoeken of er met een coöperatie als samenwerkingsvorm een stap kan worden gezegd richting kringlooplandbouw. Juist door op verschillende onderdelen binnen de bedrijfsvoering samen te werken met andere agrarische bedrijven, overheden of de productie- en consumptieketen, kan er beter aan bepaalde opgaven worden gewerkt die op individueel niveau vaak lastig aan te pakken zijn. Maar ook praktische samenwerkingen tussen akkerbouwers en melkveehouders zullen aan de orde komen, zoals het uitwisselen van mest en stro. Een ander doel is om met het project bij te dragen aan het meer sluiten van de regionale kringloop in Noord-Nederland. De coöperatie wil faciliteren in het uitwisselen van organische (rest)stromen, informeren over het toepassen van nieuwe teelten en kennis inbrengen over relevante wet- en regelgeving. Hiermee wil het project Kringloopcoöperatie Groninger kleischil een bijdrage leveren aan het toekomstbestendig maken van de bedrijfsvoering van agrarische bedrijven.
Financiering en uitvoering
Het project Kringloopcoöperatie Groninger kleischil wordt gefinancierd door het Plattelands Ontwikkelingsprogramma, GLB-pilots kringlooplandbouw en uitgevoerd door Collectief Midden Groningen in nauwe samenwerking met Aequator Groen & Ruimte. Het project maakt tevens onderdeel uit van het uitvoeringsplan natuurinclusieve landbouw in de noordelijke kleischil binnen de Regiodeal Natuurinclusieve Landbouw.
Vragen?
Hebt u vragen over het project Kringloopcoöperatie Groninger kleischil?
Neem dan contact op met Janny Kooistra, projectmedewerker bij Boerennatuur Midden Groningen.
E-mail: janny@boerennatuurmg.nl